Śląskie Muzeum Ziemskie

W 2014 roku minęło 200 lat, gdy na terenie gimnazjum wewnątrz dawnego kolegium jezuickiego powstało pierwsze publiczne muzeum na terenie dzisiejszej Republiki Czeskiej. Do tradycji Opawskiego Muzeum Gimnazjalnego nawiązało, założone w 1882 roku, Śląskie Muzeum Ziemskie Sztuki i Przemysłu (później Muzeum Cesarza Sztuki i Rzemiosła im. Franciszka Józefa), które powstało z inicjatywy Izby Gospodarczej i Przemysłowej. Wśród mecenasów muzeum, oprócz przedstawicieli przedsiębiorców, był również opawski książę Jan II z Lichtensteinu, który zaoferował część swoich gruntów pod budowę nowego obiektu wystawienniczego.

W latach 1893 – 1895 w miejscu dawnego zamku książęcego, dzięki wsparciu Izby Handlowej i Przemysłowej, powstał neorenesansowy budynek, zaprojektowany przez wiedeńskich architektów Johanna Scheiringera i Franza Kachlera. W konkursie architektonicznym zostali oni co prawda wyprzedzeni przez braci Drexlerów oraz Josepha Marię Olbricha, jednak ostatecznie to właśnie im powierzono realizację budynku.

Układ dwupiętrowego, neorenesansowego obiektu miał odwoływać się do wiedeńskiego Muzeum Sztuki i Przemysłu. Bogato zdobioną fasadę budynku wystawienniczego dzieli ciężki ryzalit z wyrównującymi schodami, dwiema nawami nad sobą, a wieńczy ją kopuła na wielokątnej podbudowie. Na kopule znajduje się posąg geniusza z pochodnią i wieńcem laurowym, według projektu  Theodora Friedela. Jest on też twórcą grupy pegazów po bokach kopuły. Uskrzydlonemu koniowi towarzyszą postacie muz - Muzyki i Sztuki. Uszkodzenie oryginalnych cennych rzeźb wymagało zastąpienia ich wiernymi kopiami. Na budynku znajdują się również cztery alegoryczne rzeźby z terakoty, przedstawiające Sztukę, Wiedzę, Handel i Rzemiosła.

We wnętrzu budynku dominującym elementem jest prostokątna hala otoczona kolumnową arkadą, z której są dostępne poszczególne części budynku. Na parterze znajdowało się siedem pomieszczeń ekspozycyjnych i kreślarnia, na pierwszym piętrze dwie galerie obrazów i miejsce do organizacji wystaw czasowych, ponadto na początku była tutaj siedziba Izby Handlowej i Przemysłowej. Na drugim piętrze znajdowała się też sala posiedzeń z trzema wysokimi oknami i balkonem. Później izba przeprowadziła się do swojej nowszej reprezentacyjnej siedziby, dzisiejszego Miejskiego Domu Kultury Petra Bezruča. W wyniku tej przeprowadzki muzeum odzyskało kolejne pomieszczenia do celów wystawowych. Projekt wzniesienia obiektu służącego jako muzeum gimnazjalne i biblioteka, który miał być lustrzanym odbiciem istniejącego budynku i dostawiony do tylnej fasady muzeum, ostatecznie nie został zrealizowany.

Po powstaniu Republiki Czechosłowackiej muzeum przeszło pod zarząd ziemski (regionalny), co spowodowało zmianę jego nazwy (Śląskie Muzeum Ziemskie), a także jego misji. Głównym celem stało się przede wszystkim krajoznawcze podejście do działalności muzealnej, co przejawiło się na przykład w ukierunkowaniu na etnografię i archeologię. W tym samym czasie muzeum przejęło pod swoje skrzydła zbiory muzeum Macierzy Opawskiej. Pod koniec drugiej wojny światowej obiekt został uszkodzony w wyniku bombardowania Opawy przez armię amerykańską. Na szczęście budynek udało się uratować i w 1947 roku przystąpiono do jego przebudowy, którą zaprojektował brneński architekt Zdeněk Alexa. Renowację, w trakcie której odtworzono historyczny wygląd wnętrza, zakończono dopiero w 1955 roku. Następnie muzeum zostało uroczyście otwarte wraz z nowymi ekspozycjami przedstawiającymi przede wszystkim nauki przyrodnicze, archeologię oraz rozwój społeczeństwa. Dopiero w 1981 roku, po ponad dziesięcioletnich przygotowaniach, ekspozycje zastąpiono nowymi. W 1986 roku została też odnowiona kopuła, która w czasie wojny uległa całkowitemu zniszczeniu.

Po przemianach 1989 roku doszło co prawda do zmian w ekspozycjach, jednak ich treść już od dawna nie odpowiadała tradycji i potencjałowi muzeum. Placówka działała bez koncepcji, na zasadzie prowizorium, stopniowo podupadał też sam obiekt. Zmiana nastąpiła dopiero w latach 2010-2012, gdy przeprowadzono remont generalny muzeum. Po jego ponownym otwarciu zwiedzający mogli zapoznać się z nowymi ekspozycjami, które obecnie są też dostępne w piwnicach muzeum. Pod zbiorczą nazwą Ekspozycja Śląsk w czterech działach prezentowane są tutaj przyroda, historia, kultura i postacie historyczne Śląska.