Konkatedra Wniebowzięcia Marii Panny

Największa budowla kościelna wznosząca się nad Górnym Rynkiem (Horní náměstí), pierwotnie kościół farny Wniebowzięcia Marii Panny, jest jednym z najważniejszych zabytków dokumentujących typowe cechy śląskiego gotyku ceglanego. Powstanie świątyni jest ściśle związane z Zakonem Rycerzy Niemieckich (krzyżackim), który rozpoczął działalność w Opawie w 1204 roku. Z aktu króla Wacława I, datowanego na 1237 rok, wiemy, że „rycerze z czarnym krzyżem" mieli w Opawie w posiadaniu parafię. Na podstawie tej informacji można domniemywać, że już wcześniej istniał pewien romański obiekt kościelny w miejscu dzisiejszej konkatedry.

Pod koniec XIII wieku najpierw została zbudowana masywna, prostokątna wieża. Potem, na początku XIV wieku zbudowano wyższą wieżę południową. Została wzniesiona z inicjatywy samego miasta prawdopodobnie jako wieża miejska i dopiero później przekazano ją kościołowi. Do budowy nowego kościoła farnego również przystąpiono z inicjatywy rady miejskiej, która w następnym okresie rywalizowała z zakonem o decydujący wpływ w świątyni. Najpierw zostało zbudowane długie i stosunkowo wysokie prezbiterium, którego ciężar musiał być podparty masywnymi łukami oporowymi. Podczas gdy południowy zachował się do dzisiaj, północny później runął i zburzył część naroży kościoła. Dopiero około połowy XIV wieku zakończono trójnawowy kościół przylegający do starszych wież. Z inspiracji zakonu pod koniec wieku zbudowano przedsionek przed portalem zachodnim, który usytuowano naprzeciwko komendy zakonnej.

Wewnątrz kościoła zbudowano lektorium – przegrodę, która oddzielała w kościele zakonne prezbiterium z ołtarzem głównym Marii Panny od nawy głównej, gdzie na nabożeństwach zbierała się ludność świecka. Po pożarze w 1461 roku zostało jednak zburzone i już go nie odbudowano. Po ukończeniu trójnawowej budowli wnętrze zaczęły wypełniać ołtarze, finansowane często w znacznym stopniu także przez miejscowych bogatych mieszczan. Do kościoła dobudowano również zakrystię na północnej stronie prezbiterium, a z kolei do południowej nawy kaplicę rady miejskiej. Na południowej ścianie prezbiterium przybyła kaplica dotowana przez bogatego patrycjusza Rejnčka. Później została przebudowana i umieszczono w niej wykonany na desce obraz Trójcy Przenajświętszej z 1452 roku, ufundowany przez mieszczanina Mikołaja Dreymandla. Obraz ten zachował się do dzisiaj. W drugiej połowie XV wieku rada miejska zleciła dobudowanie do północnej ściany prezbiterium przedsionka, który był jednocześnie odświętnym wejściem do kościoła dla członków rady. Z tego samego okresu pochodził także monumentalny ołtarz główny, jeden z największych i najpiękniejszych na ówczesnych ziemiach czeskich. Do symbolicznego zwieńczenia trwającej dwieście lat budowy kościoła doszło po 1540 roku, gdy południowa wieża zyskała galeryjkę i została przykryta ośmioboczną nadbudówką.

Od drugiej połowy XVI wieku we wnętrzu kościoła stopniowo powstawały renesansowe malowidła i kamienne płyty nagrobne z postaciami zmarłych. Dziś niektóre z nagrobków można zobaczyć w zachodnim i południowym przedsionku. Renesansowe obramienie i okienne kute kraty w starej zakrystii przy południowej ścianie prezbiterium również się zachowały. Średniowieczny charakter, w odróżnieniu od zewnętrznej formy, nie zachował się jednak we wnętrzu kościoła, które zostało zniszczone wskutek zawalenia się płonącego dachu podczas wielkiego pożaru Opawy w 1689 roku. Niezbędny remont wnętrza przeprowadzili najpierw budowniczowie G. Hausrucker i J. Zeller, którzy usunęli gotyckie sklepienie i zastąpili je nowym, barokowym przesklepieniem. Renowację w barokowym stylu kontynuowano po kolejnym pożarze w 1758 roku, gdy miejski budowniczy J. G. Werner zaaranżował wnętrze prezbiterium.

W ostatnich dziesięcioleciach XVIII wieku remont prowadzono już w klasycystycznym duchu, przebudowano główną część trójnawową i dobudowano do niej na południowej stronie półokrągłą kaplicę św. Jana Nepomucena. Obraz przedstawiający Jana Nepomucena z końca XVII wieku, dziś umieszczony w kaplicy św. Anny, jest najstarszym wyobrażeniem tego świętego na obszarze czeskiego Śląska. W prezbiterium można dostrzec epitafium księcia Karla z Liechtensteinu, wykonane przez opawskiego rzeźbiarza J. G. Lehnera. Dziełem Josefa Schuberta jest dzisiejszy ołtarz główny typu baldachimowego z sześcioma kolumnami korynckimi, które podtrzymują koronę z krzyżem oraz z figurami Wniebowzięcia Marii Panny, św. Elżbiety i św. Jerzego.  Artysta ten jest również autorem sześciu kolejnych ołtarzy dla bocznej kaplicy. Z zachowanego do dzisiaj wyposażenia wnętrza można podziwiać jeszcze marmurową chrzcielnicę z rzeźbą Chrztu Pańskiego, również dzieło Josefa Schuberta, oraz klasyczną kazalnicę. Boczne nawy świątyni zdobią obrazy ołtarzowe i inne namalowane przez F. I. Leichera, a na ścianach prezbiterium można również dostrzec zbiór dziewięciu obrazów z życia Marii Panny, autorstwa Ignacego Raaba.

Pod koniec XIX wieku w efekcie zwiększonego zainteresowania wtedy już kapitulnym kościołem powstał plan jego radykalnej przebudowy i przywrócenia mu pierwotnej średniowiecznej formy.  Od projektu architekta von Hauberissera w końcu jednak odstąpiono z powodu braku środków finansowych i niechętnej postawy nowego pokolenia konserwatorów zabytków, w pierwszym ćwierćwieczu XX wieku przeprowadzano tylko częściowe zmiany. Podobnie jak wiele innych opawskich budowli kościół został uszkodzony w czasie drugiej wojny światowej i w następnych dziesięcioleciach był sukcesywnie remontowany. Ważnym kamieniem milowym dla kościoła stał się rok 1996, gdy w związku z powstaniem Diecezji Ostrawsko-Opawskiej został drugim kościołem biskupim – konkatedrą. Od 1995 roku konkatedra jest wpisana na listę narodowych zabytków kultury.