Historia miasta i kalendarium historyczne

Miasto statutowe Opawa jest przemysłowym i kulturalnym centrum czeskiego Śląska i swoim znaczeniem wykracza poza granice dawnego powiatu. Pierwsza pisemna wzmianka o osadzie, leżącej na skrzyżowaniu szlaków handlowych i nazwanej od rzeki Opawy, pochodzi z 1195 roku, nadanie praw miejskich dokumentuje akt z 1224 roku. Na początku XIV wieku w ramach ziem Korony Czeskiej powstało Księstwo Opawskie, a Opawa stała się później jego centrum administracyjnym. Od 1742 roku, po przegranej wojnie, gdy większa część Śląska przypadła Prusom, Opawa została stolicą austriackiego Śląska.

W 1820 roku, po klęsce Napoleona, odbył się tutaj drugi kongres zwycięskich mocarstw; przedstawiciele tzw. Świętego Przymierza – car Rosji, cesarz Austro-Węgier i przedstawiciele Anglii i Francji spotkali się, aby omówić wspólne działania przeciwko ruchom rewolucyjnym we Włoszech. Aż do powstania Ziemi Morawsko-Śląskiej w 1928 roku Opawa była siedzibą urzędów ziemskich.

Gospodarka Opawy nie była dobrze rozwinięta, a mieszkańcy miasta byli w znacznym stopniu zniemczeni. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku na Śląsku zaczęło się rozwijać czeskie życie narodowe, a Opawa stała się jego ośrodkiem. Rzeczywisty rozwój świadomości czeskiej i kultury czeskiej przyniosło powstanie Republiki Czechosłowackiej w 1918 roku. Ożywienie, chociaż niewystarczające, pozostającej w stagnacji gospodarki, zwłaszcza sukiennictwa, a później przemysłu spożywczego, nastąpiło dopiero wraz ze zbudowaniem linii kolejowej w 1855 roku.

W czasie okupacji nazistowskiej w latach 1938-1945 Opawa była centrum jednego z okręgów sudeckich. W ciężkich walkach pod koniec drugiej wojny światowej znaczna część miasta doznała szkód lub została w całości zniszczona, poległo tu ponad 3000 żołnierzy radzieckich.

Po wojnie zbudowano na nowo całe dzielnice mieszkaniowe i zakłady przemysłowe, przede wszystkim działające w branży maszynowej, spożywczej i papierniczej oraz w przemyśle farmaceutycznym.

Opawa jest dziś miastem statutowym, siedzibą Uniwersytetu Śląskiego, szkół średnich, instytucji kulturalnych i naukowych. Muzeum Ziemi Śląskiej w Opawie, założone 1 maja 1814 roku, jest najstarszym muzeum na obszarze RCz i jest jedną z najbardziej znaczących placówek muzealnych w kraju (ekspozycje poświęcone przyrodzie i historii Śląska, zmianom stylu życia i rozwojowi sztuki od gotyku po współczesność).

W mieście urodził się i znalazł tu miejsce ostatniego spoczynku poeta Petr Bezruč (1867 - 1958), a w tutejszym gimnazjum uczył się twórca nowoczesnej genetyki J. G. Mendel (1822 - 1884). Wśród znanych osób, pochodzących z Opawy, są także wiedeński architekt, współtwórca wiedeńskiej secesji, J.M. Olbrich (1867 – 1908), pisarz A. C. Nor (1903 - 1986) i Joy Adamson (1910 - 1980), niestrudzona bojowniczka o ochronę przyrody w Afryce, autorka książek o lwicy Elzie.

W Opawie zachowało się dużo zabytków kultury, wiele z nich jest objęta państwową ochroną zabytków. „Białą Opawę”, jak nazwał miasto poeta Petr Bezruč, charakteryzują także liczne ogrody i parki, głównie wokół historycznego centrum miasta.

Kalendarium historyczne – ważne wydarzenia

1195     26 grudnia pierwsza pisemna wzmianka w Opawie (akt księcia ołomunieckiego Vladimíra wydany w Opawie)

1224     dokument potwierdzający prawa miejskie Opawy, dzięki czemu Opawa słusznie jest zaliczana do najstarszych miast, jakie otrzymały przywileje miejskie na ziemiach czeskich (akt króla Przemysła Ottokara I, spisany przez notariusza Heřmana w Hulínie)

1247     3 maja przywilej margrabiego Przemysła, na mocy którego Opawie zostaje przyznane prawo do organizowania corocznych targów oraz zwolnienie z cła w ramach rekompensaty za szkody poniesione w kwietniu 1241 roku w czasie oblegania przez Mongołów

1281     Opawa ustanowiona siedzibą księstwa; król Przemysł Ottokar II w 1269 roku przekazał Opawę swojemu synowi Mikołajowi I jako rekompensatę za wykluczenie z dziedziczenia tronu czeskiego, po powrocie z niewoli węgierskiej Mikołaj I został mianowany księciem opawskim

1318     umiera Mikołaj I, książę opawski

1318     3 lipca Mikołaj II otrzymał Ziemię Opawską w dziedziczne lenno, co sprawiło, że księstwo zostało podporządkowane Koronie Czeskiej

1365     8 grudnia umiera Mikołaj II

1377     podział Ziemi Opawskiej między czterech synów Mikołaja II (Jana, Mikołaja, Wacława i Przemka) nastąpił po osiągnięciu pełnoletności przez najmłodszego z nich; centrum księstwa został Hradec nad Moravicí

1427–1431 Ziemię Opawską opanowali husyci, książę Przemek podpisuje „cztery artykuły praskie”, przenikanie czeskiej reformacji, Opawa stolicą księstwa

1465     Ziemia Opawska staje się lennem synów króla husyckiego Jerzego z Podiebradów, głównie księcia Wiktoryna

1466–1473 Opawa ponosi konsekwencje klątwy papieskiej nałożonej za przyjmowanie Komunii pod obiema postaciami przez papieża Pawła II dnia 23.11.1466; została odwołana dopiero 1.04.1473 r.

1474      wyprawa krzyżacka króla Węgier Mateusza Korwina (na służbie papieskiej) na Ziemię Opawską; Czarna Armia Mateusza dotarła pod Opawę 23 sierpnia

1485–1526 panowanie Węgrów na Ziemi Opawskiej; Mateusz Korwin 12 maja 1485 roku przejął władzę na Ziemi Opawskiej, pozbawiając jej księcia Wiktoryna z Podiebradów

1525      reformacja luterańska w Opawie, miasto staje się stopniowo ośrodkiem reformacji na Śląsku

1603     20 października cesarz Rudolf II obłożył miasto Opawę klątwą Rzeszy; później nastąpiła interwencja wojskowa ołomunieckiego biskupa i kardynała Fr. Dietrichsteina

1607     23 września po 43 dniach oblegania Opawy przez wojska cesarskiego generała Jerzego Basty (pułk Geisberga) miasto zdobyto

1613     w ramach podjętych działań rekatolizacyjnych księciem opawskim zostaje Karol Liechtenstein, w Opawie nie spotyka się jednak z „przychylnym” przyjęciem, dlatego jego siedzibą staje się Karniów (Krnov), dzięki czemu podzielone od 1377 roku Ziemia Opawska i Karniowska zostają połączone

1648     po zakończeniu wojny trzydziestoletniej miasto przeżywa ciężkie chwile – znaczna część ludności czeskiej została zmuszona do opuszczenia swoich domów i porzucenia dotychczas w większości ewangelickiej Opawy, w ramach kontrreformacji podjęto liczne działania rekatolizacyjne, prawdopodobnie z wydatną pomocą kolegium jezuickiego, założonego w Opawie już w czasie wojny, miasto zostało dodatkowo zasiedlone przez Niemców, nastąpiła germanizacja i prześladowania pozostałej ludności czeskiej

1742     w wyniku pokoju wrocławskiego, zawartego 11.06.1742 roku Śląsk podzielono między Prusy (większa część) i Austrię (mniejsza część) z granicą na rzece Opawie; miasto Opawa staje się głównym miastem austriackiego Śląska i jednocześnie siedzibą Urzędu Królewskiego i Śląskiego Konwentu Publicznego.

1782–1849 Śląsk Austriacki trafia pod zarząd gubernium morawsko-śląskiego w Brnie, w Opawie nadal zasiada Śląski Konwent Publiczny, od 1793 roku Opawa jest siedzibą kraju (jednostka administracyjna odpowiadająca województwu), a tym samym hetmana krajowego

1820     w Opawie w dniach 24.10 - 23.12.2010 odbył się tzw. kongres opawski z udziałem władców Świętego Przymierza

1849     Opawa jest siedzibą namiestnictwa, a od 1854 do 1928 roku Ziemskiego Rządu Śląskiego jako urzędu politycznego

1850     w Opawie utworzono izbę handlową i gospodarczą oraz sąd ziemski

1862     siedziba Śląskiego Sejmu Ziemskiego aż do 1918 roku

1864     utworzono izbę skarbową, działającą do 1938 roku.

1866     staje się miastem statutowym z magistratem na czele

1870     ustanowiono Ziemską Radę Szkolną

1911     powstała Dyrekcja Poczt i Telegrafów na Śląska w Opawie

1918     29.10 – 20.12 była siedzibą tzw. prowincji „Sudetenland”, po zajęciu Opawy przez czeskie wojsko władzę przejęła administracja powstałej Czechosłowacji

1928     30 listopada Śląsk jako ziemia przestał istnieć, Opawa utraciła wiele przywilejów związanych z tytułem stolicy ziemskiej

1938–1945 była stolicą rejencji (obwodu rządowego) w ramach Okręgu Sudeckiego (Żupy Sudeckiej)

1945     22 kwietnia Opawę wyzwoliła Armia Czerwona kosztem olbrzymich szkód wojennych, w porównaniu z innymi podobnymi miejscami Opawa ucierpiała najbardziej ze wszystkich miast Czechosłowacji

1945     maj, rozpoczęła się odbudowa i odnawianie Opawy, która dnia 27 października 1945 roku zostaje ponownie miastem statutowym i jednocześnie siedzibą Rady Narodowej

1946 – 1.01       do Opawy przyłączono miejscowości Kateřinky, Jaktař i Kylešovice

1958     pierwszy festiwal kulturalny Bezručova Opava (Opawa Bezruča)

1976     integracja okolicznych miejscowości z Opawą

1991 – 9.06       utworzenie Uniwersytetu Śląskiego w Opawie

1994     powstanie ośrodka szkoleniowego logistyki Armii RCz w Opawie

1996     kościół Wniebowzięcia Marii Panny podniesiony do rangi konkatedry

1997 – 7.07       Opawę dotknęła największa powódź w historii

2000     utworzono strefę pieszą na Górnym Rynku (Horní náměstí), 26.10  - wizyta belgijskiej pary królewskiej

2003     zbudowano halę sportową i parking wielopoziomowy

2004     utworzono strefę pieszą na Dolnym Rynku (Dolní náměstí)

2006     odnowiono budynek ratusza Hláskę

2007     przekształcenie náměstí Osvoboditelů (Plac Wyzwolicieli) na park, budowa nowej sali pogrzebowej na Cmentarzu Miejskim

2009     otwarto wyremontowany Dom Miejski (Obecní dům) przy ulicy Ostrožnej

2011     przebudowa Domu Sztuki, winiarni i artystycznej szkoły podstawowej przy ulicy Pekařskiej

2012     remont Domu Kultury na Rybníčku

2013     otwarcie ścieżki rowerowej Śląska Magistrala

2014     rewitalizacja Parku Miejskiego (Městské Sady)

2015     wizyta księcia Liechtensteinu Hansa Adama II

2016     pianista z Opawy Lukáš Vondráček wygrał najtrudniejszy na świecie konkurs fortepianowy królowej Elżbiety w Belgii